بررسی فیکسچر و هرآنچه درمورد فیکسچر باید به صورت تخصصی بدانید
فیکسچر (Fixture) یا پایه ایمپلنت، قسمتی از ایمپلنت دندانی است که به عنوان ریشه مصنوعی دندان درون استخوان فک قرار می‌گیرد. فیکسچر معمولاً از تیتانیوم یا آلیاژهای تیتانیوم ساخته می‌شود، زیرا این فلز با بافت استخوانی بدن سازگاری دارد و در طول زمان با استخوان پیوند می‌خورد.
ویژگی‌های سطح فیکسچر
سطح فیکسچر می‌تواند صاف یا زبر باشد. فیکسچرهای زبر به علت تماس بیشتر با بافت استخوانی، اسئواینتگریشن (پیوند استخوان و فیکسچر) بهتری دارند. سطح فیکسچرها ممکن است با تکنیک‌های مختلف مانند پوشش پلاسما یا اسید اچینگ (ایجاد ناهمواری با اسید) اصلاح شود تا سرعت و کیفیت پیوند استخوان بهبود یابد این ویژگی‌ها به بهبود فرآیند اسئواینتگریشن کمک کرده و احتمال موفقیت کاشت را افزایش می‌دهند.
انتخاب نوع فیکسچر
- تراکم و ضخامت استخوان:
مثلاً در استخوان‌های فک بالا که تراکم کمتری دارند، ممکن است نیاز به فیکسچرهای تیپر یا زایگوماتیک باشد.
- موقعیت کاشت و نیازهای عملکردی:
برای ایمپلنت در نواحی خلفی فک که به قدرت و پایداری بیشتری نیاز دارد، از فیکسچرهای محکم‌تر استفاده می‌شود.
- میزان تحلیل استخوان و تمایل بیمار به جراحی‌های اضافی:
در مواردی که بیمار به دلیل تحلیل استخوان نمی‌تواند پیوند استخوان انجام دهد، از فیکسچرهای کوتاه یا زیرپریوستال استفاده می‌شود.
فیکسچرهای دندانی را می‌توان بر اساس معیارهای مختلف دسته‌بندی کرد. هر نوع فیکسچر برای شرایط خاصی از دهان و فک طراحی شده و ویژگی‌ها و مزایای خاص خود را دارد.برخی از انواع رایج فیکسچرها عبارتند از:
بر اساس شکل فیکسچر:
- فیکسچرهای پیچی (Threaded Implants):
شایع‌ترین نوع فیکسچر است که به واسطه ی سطح پیچ دار و شیارهایی که دارد، سطح تماس بیشتری با استخوان دارد و باعث بهبود پایداری و کاشت بهتر می‌شوند. فیکسچرهای پیچی معمولا برای استفاده در نواحی با تراکم استخوانی متوسط تا بالا مناسب هستند.
- فیکسچرهای سیلندری (Cylindrical Implants):
این فیکسچرها به شکل سیلندر هستند و سطح صاف تری دارند و معمولاً برای شرایطی که نیاز به کاشت سریع‌تر و آسان‌تر داریم استفاده می‌شوند. آنها به صورت مستقیم در استخوان فک قرار می‌گیرند و برای استفاده در نواحی با تراکم استخوانی کافی مناسب هستند.
- فیکسچرهای مخروطی یا تیپر (Tapered Implants):
به شکل مخروطی که از قسمت گردن به سمت پایه باریک‌تر می‌شوند وشبیه ریشه طبیعی دندان طراحی شده‌اند. از آنها برای مناطقی با تراکم استخوان کمتر یا کاشت‌های عمیق‌تر مناسب‌اند.
بر اساس طول فیکسچر:
- فیکسچرهای بلند (Long Implants):
دارای طول بیشتری هستند و برای مناطقی با تراکم استخوان بالا یا فشار زیاد مانند دندان‌های خلفی به کار می‌روند.
- فیکسچرهای کوتاه (Short Implants):
این فیکسچرها برای فک‌هایی با ارتفاع استخوان محدود یا در شرایطی که پیوند استخوان امکان‌پذیر نیست، طراحی شده‌اند.
بر اساس سطح فیکسچر:
- سطح صاف (Smooth Surface):
این نوع فیکسچرها سطحی صاف دارند و معمولاً برای کاشت موقت یا در شرایط خاص به کار می‌روند.
- سطح زبر (Rough Surface):
سطح فیکسچر با تکنولوژی‌های مختلف (مثل اسید اچینگ، پوشش پلاسما) زبر شده تا سطح تماس بیشتری با استخوان ایجاد کرده و پیوند بهترو محکم تری برقرار کند.
بر اساس موقعیت کاشت:
- فیکسچرهای اندواستیل (Endosteal Implants):
این نوع رایج ترین فیکسچراست که داخل استخوان فک کاشته می‌شود. شامل انواع پیچی، سیلندری و تیپر است و به عنوان ریشه دندان عمل می‌کند.
- فیکسچرهای زیر پریوستال (Subperiosteal Implants):
این فیکسچرها به جای قرارگیری در استخوان، زیرلثه و روی استخوان فک قرار می‌گیرند و برای بیمارانی که تراکم استخوان کافی ندارند و پیوند استخوان نمی‌خواهند، مناسب‌اند.
- فیکسچرهای زایگوماتیک (Zygomatic Implants):
برای مواردی که استخوان فک بالا تحلیل رفته و امکان پیوند استخوان وجود ندارد، در استخوان گونه (زایگوماتیک) کاشته می‌شوند.
بر اساس قطر فیکسچر:
- فیکسچرهای استاندارد (Standard Implants):
این فیکسچرها قطر متوسطی دارند و برای اغلب بیماران مناسب‌اند.
- فیکسچرهای با قطر باریک (Narrow or Mini Implants):
این فیکسچرها قطر کمتری دارند و برای نواحی با فضای محدود یا بیمارانی که استخوان باریکی دارند، مناسب‌اند.
- فیکسچرهای با قطر وسیع (Wide Implants):
این فیکسچرها قطر بیشتری دارند و معمولاً در نواحی خلفی فک که فشار بیشتری روی ایمپلنت وجود دارد استفاده می‌شوند.
بر اساس تعداد مراحل کاشت:
- فیکسچرهای یک مرحله‌ای (One-Stage Implants):
این فیکسچرها در یک مرحله کاشته می‌شوند و پایه آنها از لثه بیرون می‌ماند، بنابراین نیازی به جراحی دوم برای قرار دادن اباتمنت ندارند.
- فیکسچرهای دو‌مرحله‌ای (Two-Stage Implants):
این فیکسچرها در ابتدا داخل استخوان قرار داده شده و زیر لثه پنهان می‌شوند. پس از گذشت چند ماه و جوش خوردن با استخوان، طی جراحی دوم اباتمنت روی آن نصب می‌شود.
بر اساس زمان بارگذاری:
- فیکسچرهای بارگذاری فوری (Immediate Loading Implants):
این فیکسچرها بلافاصله بعد از کاشت با پروتز موقت یا دائمی بارگذاری می‌شوند.
- فیکسچرهای بارگذاری تاخیری (Delayed Loading Implants):
در این روش فیکسچر ابتدا باید با استخوان پیوند یابد (حدود 3 تا 6 ماه) و پس از آن بارگذاری انجام می‌شود.
براساس نوع رزوه:رزوه فیکسچر به شیارها یا خطوط مارپیچی روی بدنه فیکسچر (ایمپلنت دندان) گفته می‌شود که به طراحی و عملکرد فیکسچر کمک می‌کنند. این رزوه‌ها مانند پیچ‌های معمولی طراحی شده‌اند و نقش کلیدی در تثبیت فیکسچر در استخوان فک و تسهیل فرآیند اُستئواینتگریشن (اتصال ایمپلنت به استخوان) دارند
انواع فیکسچر بر اساس نوع رزوه
- فیکسچرهای رزوه‌دار (Threaded Implants):
رایج‌ترین نوع ایمپلنت‌ها که دارای شیارها یا خطوط مارپیچی (رزوه) در بدنه خود هستند که ثبات مکانیکی اولیه و سطح تماس بیشتری با استخوان فراهم می‌کنند. برای اکثر موارد کاشت، به ویژه در استخوان‌هایی با تراکم کمتر، استفاده می‌شوند.
- فیکسچرهای غیررزوه‌دار (Non-Threaded or Cylindrical Implants):
سطح بدنه آنها صاف و سیلندری است و فاقد رزوه می‌باشند. بیشتر برای استخوان‌های بسیار متراکم یا در شرایط خاص (مانند ایمپلنت‌های کوتاه یا ایمپلنت‌های فوری) به کار می‌روند. ثبات این نوع ایمپلنت‌ها معمولاً از طریق فشردگی یا تراکم استخوان (Press-Fit) ایجاد می‌شود.
مزایا و معایب هر نوع
فیکسچرهای رزوه دار:
مزایا:
- ثبات اولیه بیشتر:
افزایش سطح تماس:
قابل استفاده در استخوان‌های نرم:
مناسب برای فک بالا یا نواحی با تراکم استخوان کمتر.معایب:
ممکن است در استخوان‌های بسیار متراکم فشار بیش از حد ایجاد کنند.
فیکسچرهای غیررزوه‌دار:
مزایا:
- فشار کمتر بر استخوان: برای جلوگیری از ترک‌خوردگی یا آسیب در استخوان‌های متراکم.
- کاربرد در شرایط خاص: در برخی موارد جراحی خاص یا بافت‌های استخوانی بسیار مستحکم ترجیح داده می‌شوند.
معایب:
- ثبات اولیه آنها نسبت به انواع رزوه‌دار پایین‌تر است.
- برای استخوان‌های نرم مناسب نیستند.
چه زمانی از فیکسچرهای غیررزوه‌دار استفاده می‌شود؟
- استخوان‌های متراکم (D1):
در استخوان‌های با تراکم بسیار بالا، ایمپلنت‌های غیررزوه‌دار برای جلوگیری از ایجاد فشار زیاد و آسیب به استخوان به کار می‌روند.
- ایمپلنت‌های کوتاه یا باریک:
در مواردی که ارتفاع یا عرض استخوان محدود است.
- جراحی‌های خاص:
در برخی روش‌های خاص مانند ایمپلنت‌های زایگوما یا ساب پریوستئال.
وظایف رزوه فیکسچر
- افزایش ثبات اولیه (Primary Stability):
رزوه‌ها به ایمپلنت اجازه می‌دهند به صورت مکانیکی در استخوان فک قفل شود. این امر برای موفقیت اولیه ایمپلنت ضروری است، زیرا تا زمانی که استخوان به ایمپلنت جوش بخورد، رزوه‌ها وظیفه حفظ ثبات را بر عهده دارند.
- افزایش سطح تماس با استخوان:
رزوه‌ها سطح تماس بیشتری بین ایمپلنت و استخوان ایجاد می‌کنند که باعث توزیع بهتر نیرو و افزایش استحکام اتصال می‌شود.
- کاهش فشار روی استخوان:
طراحی خاص رزوه‌ها به توزیع یکنواخت فشار در هنگام قرار دادن فیکسچر کمک می‌کند و از آسیب به استخوان جلوگیری می‌کند.
- تسهیل فرآیند جایگذاری:
رزوه‌ها باعث می‌شوند که ایمپلنت به راحتی و با دقت بیشتری در استخوان پیچیده شود.
انواع رزوه‌های فیکسچر
رزوه‌ها ممکن است بر اساس طراحی، عمق، زاویه، و شکل دسته‌بندی شوند. نوع رزوه بر اساس کیفیت استخوان و کاربرد کلینیکی انتخاب می‌شود:
- رزوه‌های عمیق (Deep Threads):
مناسب برای استخوان‌های نرم (مانند استخوان فک بالا).
این طراحی ثبات بیشتری در استخوان‌های با تراکم پایین فراهم می‌کند.
- رزوه‌های سطحی (Shallow Threads):
برای استخوان‌های متراکم‌تر (مانند استخوان فک پایین) استفاده می‌شوند.
به کاهش فشار اضافی روی استخوان کمک می‌کنند.
- رزوه‌های دوگانه یا چندگانه (Double/Multiple Threads):
دارای چند شیار مارپیچی هم زمان هستند که سرعت قرار دادن ایمپلنت را افزایش می‌دهند.معمولاً در سیستم‌های پیشرفته استفاده می‌شوند.
- رزوه‌های دندانه دار یا مثلثی (V-Shaped or Serrated Threads):
طراحی دندانه‌دار به افزایش ثبات و جلوگیری از جابه‌جایی ایمپلنت کمک می‌کند.
- رزوه‌های معکوس (Reverse Threads):
در قسمت‌های خاصی از ایمپلنت قرار دارند و برای توزیع فشار و جلوگیری از تحلیل استخوان طراحی شده‌اند.
عوامل تأثیرگذار بر طراحی رزوه فیکسچر
- تراکم استخوان:
در استخوان‌های متراکم‌تر، رزوه‌های کم‌عمق و نازک‌تر استفاده می‌شوند.
در استخوان‌های نرم‌تر، رزوه‌های عمیق و پهن‌تر برای افزایش تماس با استخوان به کار می‌روند.
- نیاز به ثبات اولیه:
در شرایطی که ثبات اولیه حیاتی است (مانند ایمپلنت‌های فوری)، رزوه‌های عمیق و پیچیده‌تر ترجیح داده می‌شوند.
- نیروهای واردشده:
طراحی رزوه باید به گونه‌ای باشد که نیروهای جویدن به طور یکنواخت در استخوان توزیع شوند تا از تحلیل استخوان جلوگیری شود.
اهمیت رزوه در موفقیت فیکسچر
- رزوه‌ها یکی از عوامل کلیدی در افزایش دوام و موفقیت ایمپلنت هستند.
- انتخاب طراحی مناسب رزوه به کیفیت استخوان و شرایط بیمار بستگی دارد.
- طراحی رزوه باید به گونه‌ای باشد که فشار وارده بر استخوان کاهش یابد و فرآیند اتصال استخوان به ایمپلنت تسهیل شود.
پیشنهاد اروم‌دنتال مطالعه مقاله راهنمای جامع فیکسچرهای ایمپلنت دندان: معرفی برندهای کره ای پیشرو برای شماست.
